Nga avokatët, agjentët e pasurive të patundshme, psikologët dhe inxhinierët e IT-së pohojnë se me legjislacionin e mëparshëm për tatimin mbi të ardhurat kanë hasur shumë pengesa për dokumentimin e shpenzimeve, veçanërisht të karburantit, për këtë, deklarimet e vitit 2023 janë të ulëta. Por edhe ligji i ri, sipas kontabilistëve dhe ekspertëve të legjislacionit fiskal kufizon njohjen e shpenzimeve për profesionet e lira që nuk dëshirojnë të zgjedhin regjimin e veçantë. Për transport brenda vendit nuk njihen shpenzimet më shumë se tarifat e transportit interurban të transportit publik
Nga avokatët, psikologët e gjykatave, agjentët e tregut të pasurive të paluajtshme, inxhinierët e IT-së pohojnë se pothuajse janë taksuar 100% për të ardhurat e deklaruara, pasi legjislacioni i ka kufizuar për dokumentimin e shpenzimeve.
Për rrjedhojë, shumë biznese të profesioneve të lira në vitin 2023 kanë deklaruar pak shpenzime ose në disa raste, shpenzimet e deklaruara janë zero. Kontabilistët shpjegojnë se kjo ka ndodhur për dy arsye. Së pari, shumë prej bizneseve e kanë të vështirë të dokumentojnë shpenzimet, për shkak të kufizimeve ligjore. Së dyti, duke qenë se këto biznese ishin pa përgjegjësi tatimore nuk e kanë vrarë mendjen ta bëjnë një gjë të tillë.
Vetë profesionistët e lirë pohojnë se hasin vështirësi për dokumentimin e një prej shpenzimeve kryesore operacioniale të aktivitetit të tyre, siç është përdorimi i karburantit për transport.
“Një të vetëpunësuari apo personi fizik si avokati nuk i njihen shpenzimet për karburant, ku për transportin drejt gjykatave minimalisht i nevojiten të shpenzojë 10 litra karburant në ditë apo një të ardhur prej 60 mijë lekësh në muaj. Për këtë profesion njihen vetëm shpenzimet kancelarike, të cilat rezultojnë të jenë në vlera të ulëta”, pohoi për “Monitor”, avokati Përparim Caka nga Kavaja.
Nëse të ardhurat e deklaruara nga një avokat në vitin 2023, referuar deklaratës së depozituar pranë administratës tatimore ishin 6,320,760 lekë, shpenzimet e njohura të deklaruara prej tij ishin në masën 197,200 lekë, kryesisht për shërbime në kancelari dhe qira ambientesh për zyra.
“Shpenzimet për karburant nuk njihen për të vetëpunësuarit sipas legjislacionit, por vetëm për subjektet sh.p.k. Prandaj shpenzimet që kam deklaruar janë të ulëta. Nëse do t’u hynim llogaritjeve të shpenzimeve për disa avokatë, sidomos të atyre që zhvillojnë gjyqe në rrethe rezultojnë më tepër se 30% në referencë me ligjin e ri që e njeh këtë nivel si shpenzim apriori.
Në të tjera raste, kryesisht për avokatë që nuk zhvillojnë seanca gjyqësore jashtë Tiranës, shpenzimet arrijnë më pak se 30%”, pohon Gj.K., avokat nga Tirana.
Vështirësi për dokumentimin e shpenzimeve hasin edhe agjentët e tregut të pasurive të paluajtshme. “Shpenzimet për karburant zënë peshën më të lartë të totalit të shpenzimeve, pasi lëvizjet për punë kryhen me makinë. Por ky shpenzim nuk na njihet, pasi procedura është shumë e ndërlikuar.
Makina duhet të jetë e regjistruar me NIPT. S’ka asnjë lehtësi për dokumentimin e tyre”, pohon Lorina Rada.
Kontabilistja Gladiola Kuka shpjegon se në lidhje me dokumentimin e shpenzimeve të transportit, si ligji i mëparshëm edhe ligji aktual për tatimin mbi të ardhurat, përmban klauzola kufizuese në njohjen e tyre. Sipas znj. Kuka, kushti kryesor i njohjes së karburantit si shpenzim është që mjeti duhet të jetë i regjistruar me NIPT pranë QKB.
“Në ligj ka qenë dhe është që përllogaritjen e shpenzimeve për transport, kushti kryesor është që mjeti i cili përdoret për qëllime biznesi, duhet njëkohësisht të jetë i deklaruar, si aktive e këtij biznesi. Por edhe kur mjetet përdoren vetëm për qëllime biznesi, duhet të vërtetohet fakti që makina është vetëm për punë.
Në momentin që nuk është e regjistruar për punë, duhet të jetë e pajisur me GPS, për të vërtetuar se sa karburant është shpenzuar për aktivitet biznesi dhe sa për qëllime vetjake”, pohon ajo.
Avokati Sajmir Laçej, menaxhing partner në ASL Tax dhe Legal Advisors pohoi për “Monitor” se kjo kategori po taksohet nëpërmjet deformimit të sistemit, pasi duhet të njihen shpenzimet që profesionistët e lirë kanë pa fund.“Një avokat faturon 3,000 euro, po gjysmat i ka shpenzime transporti për blerje karburanti për të shkuar në Gjykata.
Me ligjin e ri është përcaktuar njohja e shpenzimeve 30% për ata që kanë të ardhura nën 10 milionë lekë në vit. Po me ata mbi këtë fashë, çfarë do të bëhet? Duhet të dokumentojnë shpenzimet, ku legjislacioni parashikon një sërë kufizimesh, sidomos për zërin e shpenzimeve të karburantit”, nënvizon ai.
Edhe inxhinierët e IT, problem për dokumentimin e shpenzimeve… Çfarë parashikon ligji?
Me ligjin e ri “Për tatimin mbi të ardhurat”, të ardhurat janë taksuar pothuajse 100% edhe për inxhinierët e vetëpunësuar në sektorin IT.Eduardi Milushi tha se shpenzon një vlerë të konsiderueshme të të ardhurave të tij, në funksion të punës, por e ka të pamundur të dokumentojë shpenzimet, sidomos me platformat e huaja online për të cilat kryen shërbime.
“Me ligjin e ri për tatimin mbi të ardhurat, jam tatuar 100% për të ardhurat e deklaruara, pasi kam deklaruar zero shpenzime, duke qenë se nuk kisha përgjegjësi tatimore. Edhe sikur të doja t’i deklaroja shpenzimet me natyrën e punës që bëj, e kam të pamundur t’i dokumentoj nëpërmjet faturave.
Mbi 90% të shpenzimeve i kam online për shërbime marketingu në Google, për hosting në platformën Amazon, apo Instagram. Asnjë prej këtyre platformave nuk lëshon faturë me NIPT për Shqipërinë. U kam kërkuar këtyre platformave sërish lëshimin e faturave për njohjen e shpenzimeve, të gjithë kanë pohuar se nuk kanë marrëveshje për lëshimin e tyre me Shqipërinë”, pohon ai.
Si duhet të veprojë kjo kategori profesionistësh që të dokumentojë shpenzimet. Çfarë parashikon ligji?
Kontabilistja Gladiola Kuka pohon se të vetëpunësuarit në IT dhe të profesioneve të tjera që punojnë për kompani të huaja që nuk kanë marrëveshje me Shqipërinë kanë të drejtë, por edhe detyrim ligjor të bëjnë autofaturë drejt këtyre platformave, nëse këto të fundit ua lejojnë. Nëpërmjet dhënies së autofaturës del automatikisht edhe pjesa e shpenzimeve të kryera.Shpenzimet e njohura dhe të panjohura, sipas ligjit të mëparshëm “Për tatimin mbi të ardhurat”
Shpenzime të njohura referuar nenit 20 të ligjit të mëparshëm “Për tatimin mbi të ardhurat” përfshihen:
Për përcaktimin e fitimit të tatueshëm në Republikën e Shqipërisë njihen si shpenzime ato që kryhen për qëllime fitimi, sigurimi dhe ruajtje të fitimit, në masën që këto shpenzime provohen dhe dokumentohen nga tatimpaguesi, si dhe kur janë objekt i kufizimeve të specifikuara nga ky ligj.
Dokumenti i përdorur si bazë për justifikimin e shpenzimit, për efekt tatimor, është: fatura tatimore me TVSH, fatura e thjeshtë tatimore dhe çdo dokument tjetër i përpiluar dhe lëshuar, në përputhje me udhëzimet e Ministrit të Financave, në zbatim të legjislacionit tatimor.
Shpenzimet e sigurimit të jetës dhe të shëndetit të punëmarrësve nga punëdhënësi konsiderohen si shpenzime të njohura.
Bursat që u jepen nxënësve dhe studentëve nga institucionet arsimore, publike dhe jopublike, njihen si shpenzim i zbritshëm deri në masën e përcaktuar me Vendim të Këshillit të Ministrave, me kusht që institucionet arsimore publike dhe jopublike, në fillim të vitit shkollor, të paraqesin pranë Ministrisë së Arsimit dhe Shkencës numrin dhe shumën e bursave.
Shpenzimet për kontributet e bëra nga punëdhënësi në interes të punëmarrësve të tij në një plan pensioni profesional, deri në shumën e përcaktuar me ligjin nr. 10 197, datë 10.12.2009, “Për fondet e pensionit vullnetar”, për çdo punëmarrës, konsiderohen shpenzime të njohura.
Ndërsa referuar nenit 21 për efekt të përcaktimit të fitimit të tatueshëm, nuk njihen shpenzimet si vijon:a)Kostoja e blerjes dhe e përmirësimit të tokës dhe të truallit;
b) Kostoja e blerjes, përmirësimit, rinovimit dhe rikonstruksionit të aktiveve të veprimtarisë, të cilat amortizohen, në përputhje me nenin 22 të këtij ligji;
c) Zmadhimi i kapitalit themeltar të shoqërisë ose i kontributit të secilit person në ortakëri;
ç) vlera e shpërblimeve në natyrë;
e) dividentët e deklaruar dhe ndarjet e fitimit për ortakët apo aksionerët e shoqërive tregtare, si dhe fitimet në rastet e ortakërisë;
ë)interesat e paguara, të cilat tejkalojnë normën mesatare të interesit 12-mujor të kredisë për tregun bankar, sipas publikimit zyrtar të Bankës së Shqipërisë
f) gjobat, kamatëvonesat dhe kushtet e tjera penale;
g) krijimi ose rritja e rezervave dhe e fondeve të tjera, speciale, përveç rasteve të parashikuara në ligj apo në akte nënligjore.
gj) tatimi mbi të ardhurat personale, akciza, tatimi mbi fitimin dhe tatimi mbi vlerën e shtuar të zbritshëm;
h) shpenzimet për përfaqësim dhe shpenzimet për pritje-përcjellje, të cilat tejkalojnë shumën 0,3 për qind të qarkullimit vjetor;
i) shpenzimet e konsumit personal, të përcaktuara nga ministri i Financave;
j) shpenzimet të cilat tejkalojnë kufijtë e përcaktuar me ligj apo me akte nënligjore. Për kufijtë e përcaktuar në ligjin nr. 7892, datë 21.12.1994, “Për sponsorizimet”, për qëllime tatimore, nuk njihen si shpenzime të zbritshme shumat e sponsorizuara, që tejkalojnë masën 3 për qind të fitimit para tatimit dhe shuma e sponsorizuar për botuesit e shtypit, e cila tejkalon masën 5 për qind të fitimit para tatimit;
k) shpenzimet për dhurata; l) çdo shpenzim, masa e të cilit nuk vërtetohet me dokumente nga tatimpaguesi.
ll) shpenzimet për shërbime teknike, konsulence dhe të menaxhimit, të faturuara nga persona të tretë, për të cilat nuk është paguar tatimi në burim, brenda periudhës tatimore nga tatimpaguesi;
m) humbjet, dëmtimet, firot dhe skarcot gjatë prodhimit, tranzitimit dhe magazinimit, tej normave të përcaktuara në akte të veçanta ligjore dhe nënligjore.
n). shpenzimet për paga shpërblime dhe çdo formë tjetër e të ardhurave personale, të cilat lidhen me marrëdhëniet e punësimit, që u janë paguar të punësuarve, përfshirë edhe administratorët, pa kaluar nëpërmjet sistemit bankar; nj). shumat e paguara në cash.